ေသြးကင္ဆာအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာမ်ား
ေသြးကင္ဆာပံုစံအမို်းမို်းရဲ့ ျဖစ္ပြားမႈနႈန္းဟာ နွစ္စဉ္ လူတစ္သိန္းမွာ ၁၀ ေယာက္ေလာက္ျဖစ္ပြားေလ့ရိွျပီး အဲဒီထဲက တစ္၀က္ခန့္က လူကီး မီးယားပဲျဖစ္ပါတယ္ ။ မိန္းမေတြ ထက္ ေယာကင္0x081်ားေတြက ပိုအျဖစ္မ်ား နိုင္ျပီး အခို်းအေနနဲ့ျကည့္မယ္ဆိုရင္ Acute leukaemia မွာ ၃း၂ ရိွျပီး နာတာရွည္ Chronic Lymphocytic Leukaemia မွာ ၂း၁ ရိွပါတယ္ ။ ပထ၀ီေျမျပင္အေနအထားအရေတာ့ တရုတ္ ၊ တရုတ္နွင့္ ဆက္နြယ္ေသာ မို်းနြယ္မ်ားမွာ Chronic lymphocytic leukaemia အျဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ Acute Leukaemia ကိုေတာ့ အသက္ အသက္အရြယ္မို်းစံုမွာ ေတြ့ရေလ့ရိွပါတယ္ ။ Acute Lymphocytic Leukaemia ဟာ အသက္ တစ္နွစ္ကေန ငါးနွစ္အတြင္းမွာ အမ်ား ဆံုးျဖစ္ပါတယ္ ။ Acute Myeloid Leukaemia ပံုစံ မိ်ဳးစံု ကေတာ့ ငယ္ရြယ္ခိ်န္အျဖစ္နည္းျပီး အလယ္အလတ္ပိုင္းနဲ့ အသက္ အရြယ္ျကီးသူေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ရိွပါတယ္ ။
ေသြးကင္ဆာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္သလဲ ?
လူနာအမ်ားစုမွာ ေသြးကင္ဆာကိုျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေျကာင္း အရင္းကို မသိရိွရပါဘူး ။ ဒါေပမယ့္လည္း လူကီးမီး ယားျဖစ္ စဥ္နဲ့ ပါ၀င္ပတ္သတ္ ဆက္ႏြယ္မႈရိွေနပါတယ္ ။
၁ ။ ဓါတ္ေရာင္ျခင္သင့္ျခင္း (Ionising radiation)
ဂ်ပန္နို္င္ငံရိွ ျမိဳ႕ေတာ္ေတြမွာ Atomic bombing ( အနုျမဴ ေရာင္ျခည္သင့္ ) ေျကာင့္ Myeloid Leukaemia ေတြ လြန္စြာ ျမင့္မား လာခဲ့ပါတယ္ ။ ခါးရိုးဆစ္နာျခင္း ( Ankylosing spondylitis ) အား ဓါတ္ေရာင္ျခည္ ေပးျပီးေသာ အခါ နဲ့ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကေလးငယ္အား ဓါတ္မွန္ ရိုက္ျခင္း ( Diagnostic X-Rays ) တို့ေျကာင့္ လူကီးမီး ယား ျဖစ္ပြားမႈ ျမင့္တက္လာပါတယ္ ။
၂ ။ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစေသာ ေဆး၀ါးမ်ား ( Cytotoxic drugs)
နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ cytotoxic drugs ေတြသံုးစဲြျခင္း အားျဖင့္ Myeloid Leukaemia ကိုျဖစ္ေစပါတယ္ ။ စက္ရံုေတြ မွာ benzene ကိုထိေတြ့ျခင္းေျကာင့္လည္း ျဖစ္ေစပါတယ္ ။
၃ ။ ဗိုင္းရပ္စ္မ်ား ( Retroviruses)
ေျကာင္ေတြမွာျဖစ္ေစတဲ့ လူကီးမီးယားအားျဖစ္ပြားေစေသာ ဗိုင္းရပ္စ္နွင့္ဆင္တူသည့္ retroviruses ဟာ ရွားပါးေသာ T-cell leukaemia/ Lymphoma နဲ့ ဆက္နြယ္မႈရိွေနပါတယ္ ။
၄ ။ မို်းရိုးဗီဇ ( Genetic)
ေသြးကင္ဆာရိွတဲ့ အမွြာ ေတြကေန ေသြးကင္ဆာ ျဖစ္ပြားမႈနႈန္း ျမင့္မားေလ့ရိွတယ္ ။ Down's Syndrome နဲ့အ ျခားေသာ မို်းဗီဇ ေရာဂါေတြမွာလည္း ျဖစ္ပြားမႈနႈန္းျမင့္မားေလ့ရိွပါတယ္ ။
၅ ။ ခုခံအားစနစ္ (Immunological )
လတ္တေလာ ေသြးကင္ဆာ (Acute Leukaemia ) ဟာ primitive stem cells ေတြကိုပြားမ်ားေစျပီး blasts ေတြ ကို စုပံုေစပါတယ္ ။ အထူးသျဖင့္ ရိုးတြင္းခ်ဉ္ဆီထဲမွာ blasts ေတြ စုပံုလာတဲ့အတြက္ ရိုးတြင္းခ်ဉ္ဆီ ပ်က္ဆီးျခင္း ( bone marrow failure ) ကိုျဖစ္ေစပါတယ္ ။ လူကီးမီးယားကို အဓိကအားျဖင့္ အုပ္စုေလး စုခဲြျခားနိုင္ ပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့
-Acute Lymphoblastic Leukaemia ( ALL )
-Acute Myeloid Leukaemia ( AML )
-Chronic Lymphocytic Leukaemia ( CLL )
-Chronic Myeloid Leukaemia (CML ) စသည္တို့ ျဖစ္ပါတယ္ ။ လူကီးမီးယားလို့ သံသယရိွျပီ ဆိုရင္ ေသြးျဖူဥ အရည္အတြက္ ျမင့္မားလာျပီး ေသြးဆဲလ္အရည္အတြက္ မူမမွန္ျခင္းကေနစတင္ပါတယ္ ။
လူကီးမီးယားလို့ ဘယ္လိုသိရိွနိုင္မလဲ ?
လူကီးမီးယားကို ေရာဂါအမည္သတ္မွတ္ဖို့ ( Diagnosis ) လုပ္ဖို့ဆိုရင္ ရိုးတြင္းခ်ဉ္ဆီကို စစ္ေဆးရပါမယ္ ။ အဲဒီမွာ မူမ မွန္ဆဲလ္ေတြရဲ့ Morphology ကိုစမ္းသပ္ျခင္း ၊ Cell surface markers ( immunophenotyping ) အား စစ္ေဆးျခင္း ၊ မူမမွန္ ( Clone-specific chromosone ) နဲ့ ေမာ္လီကူ်းတြ ေေျပာင္းလဲျခင္းတို့ ပါ၀င္ပါတယ္ ။ ဒါဟာ တိက်တဲ့ ေရာဂါ အမည္သတ္ မွတ္ျခင္းကို ေပးယံုသာမကပဲ တန္ဖိုးရိွတဲ့ ေရာဂါ ေကာင္းကို်းခန့္မွန္းခ်က္ ( Valuable prognostic infromation) ကိုလည္းေပးေစပါတယ္ ။
လူကီးမီယားရဲ့ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ?
လူကီးမီးယား ဆဲလ္ အေရအတြက္ ျမင့္မားလာျခင္းနဲ့ သင့္ရဲ့ ရိုး တြင္းခ်ဥ္ဆီက ပံုမွန္ ေသြးဆဲလ္ေတြကို မထုတ္ လုပ္နိုင္ျခင္းကေန လူကီးမီးယားရဲ့ လကၡဏာ ေတြက စတင္ပါတယ္ ။ Acute leukaemia ေတြျဖစ္တဲ့ (AML , ALL ) မွာဆိုရင္ ပံုမွန္ ေသြးျဖူဥဆဲလ္ေတြနဲသြားျပီး Neutropenia ဆိုတဲ့အေျခအေန တစ္ခုကို ျဖစ္ေစပါတယ္ ။ ေမာ ပန္းလြယ္ျပီး ျဖူေဖ်ာ့လာမယ္ ။ အသက္ရႉရ တာလည္း ခက္လဲပင္ပန္းလာမယ္ ။ Platelets လို့ေခၚတဲ့ ေသြးခဲေစတဲ့ အရာေတြနဲ သြားရင္ေတာ့ Thrombocytopenia လို့ေခၚတဲ့ ေသြးမခဲတဲ့ အေျခအေန တစ္ ခုျဖစ္နိုင္ျပီး ေသြးထြက္ျခင္း ၊ ေသြးမ တိတ္ျခင္း လက0x081ခဏာေတြ ခံစားရပါမယ္ ။ ေသြးေျခဥျခင္းနဲ့ သင့္ရဲ့ အေရ ျပားေပၚ မွာ ခရမ္းေရာင္ သို့မဟုတ္ အနီစက္ေလးေတြ ေတြ့လာပါမယ္ ။ ေယဘူယ် လက0x081ခဏာေတြကေတာ့
- အဖ်ားတက္ျခင္း
- ပိန္ခံု်းျခင္း
- ကိုယ္လက္မအီမသာျဖစ္ျခင္း
- လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း
- သြားဖံုးေရာင္ျခင္း
- ညဖက္တြင္ေခြ်းေစးမ်ားထြက္ျခင္း
- ေခါင္းကိုက္ျခင္း ၊ အန္ျခင္း
- အျမင္အာရံု ခို့်တဲ့ျခင္း ျပႆနာမ်ား
- အရိုးနွင့္ အဆစ္အျမစ္နာျခင္း
- Lymph nodes မ်ားတြင္ နာက်င္မႈမရိွပဲ ေရာင္ရမ္းျခင္း စသည္တို့ပဲျဖစ္ပါတယ္ ။
Chronic leukaemia ရဲ့ အစပိုင္းအဆင့္မ်ားမွာေတာ့ Leukaemic cells ေတြဟာ ပံုမွန္အေျခအေနရိွျပီး ဘာ လကၡဏာမွ ျပေလ့မရိွပါဘူး ။ လကၡဏာျပျပီဆိုရင္လည္း အနည္းငယ္မွ် သာျဖစ္ျပီးေနာက္ပိုင္းမွာ တျဖည္းျဖည္း နဲ့ ဆိုးလာပါတယ္ ။ Chronic Leukaemia ရဲ့ ေယဘူယ်လက0x081ခဏာေတြကေတာ့
- ေမာပန္းလြယ္ျခင္း
- ကိုယ္လက္မအီမသာျဖစ္ျခင္း
- အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း
- ပိန္ခံု်းျခင္း
- ညဖက္တြင္ေခြ်းေစးမ်ားထြက္ျခင္း
- Lymph nodes မ်ားတြင္ နာက်င္မႈမရိွပဲ ေရာင္ရမ္းျခင္း စသည္တို့ျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း အထက္ပါ လကၡဏာေတြ ရိွတိုင္းလည္း လူကီးမီးယားမဟုတ္ပါဘူး ။ တျခားျပႆနာေတြျဖစ္တဲ့ ပိုး၀င္ျခင္းနဲ့ ဖ်ားနာ တုပ္ေကြး ေတြလည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္ ။ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြ ျပုလုပ္ျပီးမွသာ ေရာဂါအမည္ သတ္မွတ္နိုင္ မွာျဖစ္ပါတယ္ ။
Ref -
* Davidson's Principle and Practice of Medicine ( 20th Edition)
* http://www.cancer.ca/